De fysiologie van stress

  1. Home
  2. De fysiologie van stress

Waar het dus op neerkomt, volgens dit verhaal van dr. Erik Scherder:
1. Stress start in de Hypothalamus.
2. Die veroorzaakt de aanmaak van cortisol – het stress hormoon.
3. Dat activeert de Hippocampus, die stress afremt (en je geheugen regelt).
4. Teveel stress leidt tot een overwerkte Hippocampus…
5. …en schaadt je Frontale Lob, die je Amygdala moet remmen.
6. Een ongeremde Amygdala betekent een ontketening van negatieve emoties.
7. Wat weer stress in de Hypothalamus aanwakkert.

Ons lichaam kun je beschouwen als een grote scheikundige machine waar allerlei reacties plaatsvinden zonder dat wij ons dat bewust zijn. Het reageert in alle vormen van stress met de productie van de stresshormonen adrenaline, noradrenaline en cortisol. Daarbij wordt onze bloedsuikerspiegel verhoogd, onze stofwisseling geremd en ons hele lichaam ingeschakeld om te overleven. Als we 100.000 jaar geleden bedreigd werden, was deze stressreactie nodig en functioneel om te vechten of te vluchten voor ons leven. Maar als je bijvoorbeeld stress hebt omdat je in de file staat en te laat komt op je afspraak, is deze fysieke reactie – gepaard gaande met allerlei symptomen als een versnelling van je hartslag en ademhaling – totaal niet functioneel.
En dit kan schade veroorzaken omdat de automatische overlevingsreactie die bijvoorbeeld de file in je losmaakt, niet omgezet wordt in fysieke actie (vechten of vluchten). Je lichaam zit als het ware opgescheept met een teveel aan stresshormonen die niet ontladen wordt. Dat is ook de reden dat mensen vaak onbewust een uitlaatklep zoeken door op het stuur te trommelen, hard te vloeken of ongedurig te bewegen. Gezonder is het om na zo’n ervaring de stresshormonen even te ‘kanaliseren’ door actief te bewegen, bijvoorbeeld door de trap in plaats van de lift te nemen of de auto wat verder van de bestemming te parkeren.

Limbische brein
Dit vecht- of vluchtsysteem wordt door het limbische brein gereguleerd via het autonome zenuwstelsel. Het limbische brein ontvangt constant informatie uit de verschillende delen van ons lichaam en reageert daarop. Dit limbische brein, dat ook wel het emotionele brein wordt genoemd, is essentieel voor onze overleving en werkt daardoor primitiever en sneller dan het ‘denkende’ deel van onze hersenen (neocortex). Dat is de reden waarom we binnen een fractie van een seconde een fysieke stressreactie ervaren als we onverwacht een file inrijden en we pas daarná proberen onszelf weer rustig te krijgen met allerlei rationele gedachten als ‘ik kan er niets aan doen dat er een ongeluk is gebeurd’ of ‘ik kan maar beter rustig ademhalen dan me nu druk gaan zitten maken’.

Sympathische en parasympathische zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee subsystemen die samenwerken, maar tegengesteld zijn aan elkaar: het sympathische en het parasympathische zenuwstelsel. Je kunt deze twee stelsels vergelijken met het gas- en rempedaal in een auto:
• Het sympathische systeem fungeert als het gas en controleert de functies die reageren op stress, zoals bloeddruk, hartslag en de bloedstroom naar je spieren. Dit systeem controleert de vecht- en vluchtreacties en heeft invloed op de versnelling van het hartritme en de ademhaling,maar ook het tijdelijk stilleggen van de spijsvertering. De bijnieren, ook een onderdeel van het sympathische systeem, reageren op stress door het produceren van verschillende hormonen,waaronder adrenaline, noradrenaline en cortisol. Deze stoffen werken als neurotransmitters: boodschappers voor de hersenen en dus veroorzakers van de reacties.
• Het parasympathische systeem, dat fungeert als de rem, scheidt de neurotransmitter acetylcholine af, die hoort bij toestanden van ontspanning en rust. De parasympathische rem controleert de functies en organen die te maken hebben met de spijsvertering en andere functies die actief zijn in rust.

Om ons lichaam in balans te brengen na een stressreactie is het dus essentieel om af te remmen. Ofwel, om te ontladen en ontspannen. Pas wanneer de tijd dat we stress ervaren niet meer voldoende wordt gecompenseerd door ontspanning en rust, heeft dit negatieve gevolgen voor onze gezondheid en vitaliteit. Langdurige stress heeft zelfs ernstige gevolgen voor onze hersenen.  Lees meer over deze desastreuze gevolgen van chronische stress op mijn andere website Bewegen voor je brein

Zie ook de zeer verhelderende animatie over Trauma en het zenuwstelsel – hoe traumatische ervaringen in het verleden van invloed (kunnen) zijn op de ontwikkeling van je huidige burn-outklachten.

Menu